خامه به معناي قلم و كلك (برهان قاطع و فرهنگ جهانگيري) و ابريشم به معناي نخ كم تاب ( ناظم الاطباء ) ، خامه دوزي نيز در لغت نامۀ دهخدا چنين توصيف شده است: " گلدوزي كردن روي پارچه با خامه (ابريشم نتابيده) ، بنابراين خامه به معناي ابريشم و دوختن فعل باشد. جمع آن نشان دهندۀ نوعي از هنر سنتي با ارزش است."
خمك دوزي واژه دگرگون شده خامه دوزيست كه سفيد دوزي نيز خوانده مي شود اما آنچه از گذشته هاي دوربرآن ناميده شده " خمك دوزيست " ، نامي كه درخشش زيباي الياف ظريف ابريشم درتار و پود پارچه هاي زيباي سيستان را به همت دستان پرتوان و ذوق بي كران مردمانش يادآور است.
هنري از خانواده سوزندوزي ، شكل گرفته از نقوش خاص واصيل بومي كه به وسيله الياف ظريف ابريشم به شكل برجسته اكثرا"بر روي پارچه هايي ازجنس كتان دوخته مي شده است.
خمك دوزي از نقوش خاص و اصيل بومي به شكل برجسته هندسي و به صورت گل هاي هشت پر، لوزي، مربع، مثلثي و طليبي تشكيل شده است.
از اين هنر بيشتر در تزيين لباس بويژه دور يقه و سر آستين لباس هاي مردانه و زنانه، عرقچين، پيش بند، جانماز، دستمال و سفره استفاده مي‌شود.
تاريخچه خمك دوزي در سيستان :
تاريخ و قدمت هنرخمك دوزي را مي توان با زمان ظهور ابريشم درسيستان مصادف دانست و آنچه كه به تحقيق مشخص شده اين است كه درنخستين نوشته هاي اسلامي ، " سيستان " مكان توليد بهترين بافت هاي ابريشمي و پشمي توصيف شده است.
جالب است كه بگويم سيستان با داشتن باغ هاي فراوان توت يكي از بزرگترين مراكزتوليد ابريشم بوده است به گونه اي كه منابع تاريخي از وجود گارگاه هاي توليد پيله و ابريشم در روستاي چلنگ زابل حتي در حدود صد سال قبل خبر مي دهند.در حالي كه بسياري به اشتباه گمان مي كنند ابريشم همواره ازچين به سيستان وارد مي شده وسيستاني ها در توليد ابريشم هيچ نقشي نداشته اند .
اوج اين هنر را نيز همچون ديگر هنرها و صنايع سيستان مي توان به دوره هاي اشكاني و ساساني نسبت داد.
دليل خواندن اين هنرظريف و زيباي اصيل سيستاني به اين نام اين است كه درگذشته ، ابريشم به صورت خام يعني بدون هيچ پرداخت ويا اعمالي ازقبيل رنگرزي و پخت يا سفيد كاري مورد استفاده قرارمي گرفته است وهمين امردليلي برناميدن اين هنربدين نام است.