استان سيستان و بلوچستان پس از استان كرمان به عنوان دومين استان پهناور كشور به‌شمار مي‌رود و به دليل قرار گرفتن در موقعيت راهبردي و ترانزيتي داراي اهميت فراواني است.
مقاله‌هاي مرتبط
- بندر تنگ؛ سرزمين گل فشان هاي سيستان و بلوچستان
- ارگ جلال آباد، موزه معماري سيستان و بلوچستان
- حقايق جالب در مورد استان سيستان و بلوچستان
استان سيستان و بلوچستان با مركزيت زاهدان در جنوب شرقي ايران واقع شده و بيش از ۱۱ درصد وسعت ايران را شامل مي‌شود. اين استان با داشتن موقعيت راهبردي بازرگاني و ترانزيتي و دارا بودن كشاورزي و باغباني (به‌ويژه ميوه‌هاي استوايي و گرمسيري) از اهميت فراواني برخوردار است. همچنين كشاورزي، صنعت، حمل و نقل، تجارت و روابط مرزي در سال‌هاي اخير رشد چشمگيري در اين استان داشته است. بازارهاي فراوان و اجناس وارداتي از منابع درآمد مردم اين منطقه است. مس، كروميت، منگنز، سنگ مرمر و سنگ آهك از معادن استان محسوب مي‌شود.
در سال ۱۲۸۵ هجري شمسي و با توجه به قانون تشكيلات ايالات و ولايات، بلوچستان جزو ۴ ايالت اصلي ايران محسوب مي‌شد، حوزه بلوچستان به مركزيت زاهدان و ۳ فرمانداري تابعه در سال ۱۳۲۶ تشكيل يافت و در سال ۱۳۳۳ استان سيستان وبلوچستان استاني مستقل معرفي شد.
شهرستان‌هاي نيمروز با مركزيت اديمي و هامون با مركزيت شهر محمدآباد در شمال استان سيستان و بلوچستان، شهرستان ميرجاوه در مركز و شهرستان قصر قند در جنوب استان سيستان و بلوچستان واقع شده‌اند.
ت‍اريخچ‍ه
سيستان و بلوچستان شامل دو ناحيه سيستان (زابل و شهرهاي شمال استان) و بلوچستان (زاهدان تا چابهار) مي‌شود. سيستان كه صورت تغيير يافته سجستان يا سكستان است، به معناي سرزمين قوم سكا است؛ سكاها اقوام آريايي بودند كه حدود ۱۲۸ سال قبل از ميلاد، سيستان را فتح كردند. به عقيده مورخان سيستان به گرشاسب، يكي از نوادگان كيومرث نسبت داده مي‌شود. در كتاب اوستا سرزمين اساطيري سيستان، يازدهمين سرزميني است كه به دست اهورامزدا خلق شده است. همچنين رستم دستان قهرمان حماسي شاهنامه فردوسي در اين سرزمين به دنيا آمده است. سيستان يكي از مناطق ساسانيان بود كه اردشير بابكان آن را به تصرف خود درآورده بود.
مكران به سرزمين مكاها (بلوچ‌ها) گفته مي‌شد كه بعدها به بلوچستان تبديل شد. فرهنگ معين، قوم بلوچ را اين گونه توصيف كرده است:
قومي ايراني، صحرانشين و دلير ساكن بلوچستان، طوايف خارجي كمتر در آن ناحيه نفوذ كرده و ايشان در برابر بيگانگان مقاومت نموده‌اند. آنان زبان خاص خود را دارند كه به بلوچي معروف است در تپه‌هاي بلوچستان آثاري به دست آمده است كه تاريخ اين سرزمين را به سه هزار سال پيش از ميلاد مي‌رساند.
جغرافيا و اقليم
اين استان در بين ۲۵ درجه و ۳ دقيقه تا ۳۱ درجه و ۲۷ دقيقه عرض شمالي از خط استوا و ۵۸ درجه و ۵۰ دقيقه تا ۶۳ درجه و ۲۱ دقيقه طول شرقي از نصف‌النهار گرينويچ قرار داشته و با مساحت ۱۸۱٬۷۸۵ كيلومتر مربع، پس از استان كرمان دومين استان پهناور ايران محسوب مي‌شود.
همسايگان اين استان از شمال استان خراسان جنوبي و كشور افغانستان، از شرق كشورهاي پاكستان و افغانستان، از جنوب درياي عمان و از مغرب استان‌هاي كرمان و هرمزگان هستند.
ارتفاعات سيستان و بلوچستان جزو رشته‌‌كوه‌هاي مركزي ايران و شامل ناهمواري‌هاي شرق چاله لوت و ارتفاعات ديواره شرقي و جنوبي چاله جازموريان است. پهناي كوهستان‌ها از شمال به جنوب افزايش يافته و در فاصله ايرانشهر-كوهك به بيشترين حد خود مي‌رسد. اين ناهمواري‌ها از دو قسمت كوه‌هاي سيستان و كوه‌هاي بلوچستان تشكيل يافته است.
كوه تفتان با ارتفاع ۴۰۴۲ متر و بزمان با ارتفاع ۳۴۹۷ متر از ارتفاعات بلوچستان است، كوه خواجه نيز تنها ارتفاعات مهم سيستان با بلندي ۹۰۰ متر است.
به‌طور كلي استان سيستان و بلوچستان داراي آب و هواي گرم و خشك است، اما داراي تنوع آب و هوايي و اقليمي ويژه‌اي بوده و مناطق كوهستاني، جنگلي و باتلاقي نيز در آن وجود دارد. آبرفت‌هاي رودخانه هيرمند، در شمال استان واقع شده است. دشت سيستان كه داراي اقليم بياباني ميانه است، بارشي كمتر از ۶۵ ميلي‌متر در سال دارد و ميزان تبخير اين دشت بيش از ۵۰۰۰ ميلي‌متر است. اين گونه شرايط خشكي فيزيكي شديد محيط را تشديد كرده و در سال‌هايي كه رودخانه هيرمند با كاهش ميزان ورودي آب رودخانه هيرمند مواجه مي‌شود، خشكسالي‌هاي شديد ايجاد مي‌شود كه آثار مخربي نيز برجاي مي‌گذارد.